عدالت در اسلام

جهان، جهان نظم و عدل است و بدین سبب بر موجودات، از جماد و نبات تا حیوانات، عدالت حاکم است. با وجود این عدل است که جهان باقی مانده است و در مسیر راست خود به پیش می رود. در این میان، جهان انسانی سرنوشت متفاوتی یافته است. عدالت، تعادل و تناسب در این جهان، به صورت طبیعی توسط قوانین فیزیکی یا غریزه ایجاد نمی شود. انسان بعنوان فرزند بالغ و رشید طبیعت، باید با تکیه بر قوانین برآمده از عقل خود و الهامات وارده بر قلبش، عدالت این بخش از هستی را برقرار سازد. پیامبران بعنوان افراد شاخص نوع بشر، از عقلی کامل و قلبی پاک و پذیرای حقایق و الهامات و هدایت الهی برخوردار بودند. بدین سبب آن ها پیشوا و  پیشروی انسان ها در ایجاد عدالت در جامعه بشری می باشند. از اهداف مهّم نهضت انبیاء، برقرارى عدالت اجتماعى کرده است و حتی نزول کتاب و میزان، مقدمه اى بر آن می باشد. «ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب آسمانى و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند». این بدان معناست که تجهیز انبیاى الهى با معارف، اخلاق و احکام الهی، به خاطر این است که آن ها بتوانند انسان ها را براى اقامه عدل بسیج کنند. به عبارت دیگر، با این سه نیرو، جوامع انسانى آن چنان تربیت شوند که به ضورت خودجوش، خود قیام به عدل کنند. انقلاب اسلامی ایران، بعنوان امتداد نهضت های الهی پیشین، نخستین هدف خود را ایجاد قسط و عدل در جامعه دانست. به نظر مقام معظم رهبری «اساس حکومت اسلامی و جمهوری اسلامی بر اقامه‌ی عدل است، کما اینکه اساس همه‌ی ادیان بر اقامه‌ی عدل است. ما در این زمینه‌ها عقبیم، خیلی باید کار کنیم، خیلی باید تلاش کنیم». برای جبران این عقب ماندگی باید بحث نظری در باب مفهوم عدالت بسیار رواج پیدا نماید. ما بعنوان یک مسلمان شیعه انقلابی، عدالت را یکی از اصول دین، مذهب و ایدئولوژی ویژه خود می دانیم. در چنین وضعیتی بر تک تک ما واجب است که در باب این اصل تحقیق کامل و جامعی نماییم. در واقع هر گونه قدم برداشتن در راه عدالت و تلاش برای پیاده سازی درست آن در زندگی اجتماعی، منوط به شناخت کامل این اصل مهم است. برای اینکه نشان دهیم که فهم نادرست این اصل چگونه موجب انحراف بشر می شود تنها کافی است به سرنوشت جوامع کمونیستی توجه نماییم که عدالت را در معنای تساوی در نظر گفتند.

این درس تحت عنوان «عدالت در اسلام» در 6 جلسه توسط استاد رحیم پور ازغدی ارائه شده است. هدف اصلی استاد، آماده کردن مخاطبان برای ایجاد یک جریان عدالت خواه واقعی با تشریح کامل سازمان مفهومی عدالت برای آن هاست. ایشان این هدف را از طریق پرداختن به موضوعات متنوعی از قبیل تعریف عدالت، اقسام عدالت، تعبیر حضرت علی (ع) از عدالت، تناقضات تفکر مادی در توسل به ارزش های کرامت، عدالت و حقوق بشر، انواع کرامت در اسلام، عدالت فردی و اجتماعی در اسلام، کرامت مردم و نسبت حاکمان با مردم از نظر حضرت علی (ع)، حق انتقاد از حکومت، ویژگی مدیران موفق، نسبت نفاق و عدالت و علت مسئولیت داشتن افراد بی صلاحیت به پیش برده است. بیایید قبل از ورود به این درس، نگاهی به کلام استاد در زمینه عدالت داشته باشیم. «تقوا و عدالت فردی نباشد، عدالت اجتماعی هم نیست. حضرت علی (ع) می فرمایند: جامعه را باید به مانند خانواده دید. کسانی باید وارد حکومت شوند که یک سروگردن بالاتر باشند»